از دیدگاه قرآن کریم، پیامبر خاتم (صل الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام)، زن و مرد هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند، پس چرا امیرمؤمنان علی (علیه السلام) زنان را ناقص العقل می خواند؟

این پرسشی است که ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده است؛ ما در این مقاله به پاسخ این سئوال خواهیم پرداخت:

خدای سبحان از همه جهات زن و مرد را برابر می داند:

1. تساوی در کردار و حلال و حرامهای الاهی: هر که از زن و مرد به خدا ایمان آورده و کارهای شایسته کند، آن کس به بهشت ابدی وارد شود.1

2. برابری ارزش کارها و مسئولیتهای زن و مرد: من که پروردگارم عمل هیچکس از مرد و زن را ضایع نگذارم.2
همانگونه که یک مرد می تواند به درجات بالای ایمان دست یابد، یک زن نیز می تواند به همان درجات برسد؛ اگر از نظر اسلام، زنان موجودات کم عقلی بودند، در آیات قرآن و سخنان اهل بیت (علیهم السلام) این همه از زنانی چون آسیه، مریم، خدیجه و فاطمه زهرا (علیهم السلام) ستایش نمی شد.

پیامبر نیز در گفتارهای خود بر این تساوی تأکید کرده اند:
طلب علم بر هر مرد و زن واجب است.3

آیت الله جوادی آملی می فرماید: اگر پیمودن راه عقل و تفکر برای مردان هموارتر باشد, راه دل برای زنان هموارتر خواهد بود. و راه دل از راه عقل و تفکر به هدف نزدیک‌تر است.اگر دین اسلام زنان را ناقص العقل می دانست، این همه آنان را برای رسیدن به قله های ایمان و مراحل بالای تقوا تشویق نمی کرد.

آیا می توان از یک موجود ناقص العقل، خواست که به اوج ایمان و تقوا برسد؟
آیا یک موجود ناقص العقل می تواند به چنین مقاماتی برسد؟

پس از نگره قرآن حکیم و اهل بیت (علیهم السلام) زنان نیز مثل مردان هستند و در انسانیت، هیچ کمبود و نقصی ندارند؛ لیکن درباره این سخن امیرمؤمنان علی (علیه السلام) که زنان را ناقص العقل شمرده است –البته اگر در واقع حضرت علی (علیه السلام) چنین سخنی را فرموده باشد- دانشمندان مسلمان توضیحات گوناگونی گفته اند:

1. این سخن درباره موارد خاصی است؛ برای نمونه، عقل مدیریتی و عقل معاش.

2. سخن امام علی (علیه السلام) مربوط به همه زنان نیست. بلکه مربوط به زنان روزگار خود حضرت است که به دلیل دوری از مراکز تعلیم و تربیت، در جهل و نادانی به سر می بردند؛ بر این اساس، حدیث فوق هرگز به همه زنان به ویژه زنان روزگار ما مربوط نمی شود.

3. شاید مراد حضرت، غلبه احساس زن بر عقل اوست، از این روست که امیر مؤمنان علی (علیه السلام) می فرماید: «ان المرأه ریحانه لیست بقهرمانه؛ زن گل است نه قهرمان».4

4. و …

پانوشت:
1. سوره نساء، آیه 144.
2. سوره آل عمران، آیه 195.
3. بحار الانوار، ج 1، ص 177.
4. نهج البلاغه، نامه 31